جمعه ، ۱۰ فروردین ۱٤۰۳
به وب سایت معاونت آبخیزداری زنجان خوش آمدید
تقویم و تاریخ
جمعه ، ۱۰ فروردین ۱٤۰۳
Friday , 29 March 2024
فروردین 1403
جپچسدیش
321
10987654
17161514131211
24232221201918
31302928272625
آب و هوا
وضعیت آب و هوای زنجان
آمار بازدیدها
بازدید امروز: 16
بازدید دیروز: 3,375
بازدید هفته: 14,624
بازدید ماه: 22,209
بازدید کل: 2,105,715
افراد آنلاین: 2
اخبار کوتاه:  
سیل 

سيل چيست ؟

در خلال يا پس از يك بارندگي شديد و ممتد ياآب شدن بر فها و تكه يخ هاي بزرگ و يا طغيان  رودخانه ها مقدار دبي رودخانه به سرعت افزايش يافته ويا مقدار،آب جاري در حوزه از ظرفيت نگهداري آب در يك آبخيز تجاوز مي نمايد و در نتيجه آب از بستر عادي خود به صورت رواناب سرريز كرده و به مناطق پاياب انتقال مي يابد و در زمين هاي پست و مناطق اطراف را در بر مي گيرد كه به اين جريان عظيم سيل گفته مي شود.

علل وقوع سيل

عوامل متعددي در بروز سيل دخالت دارندكه در زير به مواردي از آن اشاره ميشود

1-تجاوز به حريم و بستر رودخانه ها

2- گاهي بارندگي  هاي خارج از فصل بارندگي (مانند بارندگي تابستاني ) باعث سيل مي شوند. در تابستان رودخانه ها به علت هاي گوناگون مانند ذوب برفها وغيره پر آب هستند و ديگر اينكه به علت گرم بودن خاك واختفاي هواي گرم مرطوب در حفره هاي خاك، باران شديد تابستاني كه به صورت رگبار مي باشد نمي تواند در روزنه خاك نفوذ كند و ناچارا جاري مي شود و سيل و طغيان را به وجود مي آورد.

3- نبود يا كمبود پوشش گياهي: از بين بردن پوشش گياهي منطقه در اثر عدم تعادل بين داشت و برداشت مراتع و تخريب جنگل ها كه باعث كم شدن فرصت كا في براي نفوذ آب به اعماق خاك مي شود ودر نتيجه باعث از هم پاشيدن خاك به ويژه در مناطق پر شيب شده و موجب شسته شدن سريع خاك هاي منطقه و ايجاد رواناب هاي شديد و گل آلود و در نهايت سيل مي شو ند.

4- بالا آمدن سطح آب هاي زير زميني ناشي از نفوذ مقادير زيادي آب به آبخوانها به ويژه آبخوانهاي نسبتا كم عمق و يا با قابليت كم.

5-جنس خاك: هر چقدر كود حيواني،مواد گياهي و هو موس بيشتر باشد آب بيشتري در آن نفوذ مي كند  و هر چقدر رس بيشتر، آب كمتر نفوذ ميكند، بنابر اين در اراضي با خاك رسي و چسپنده و فقير از لحاظ كود،پوشش گياهي و هو موس به خصوص در مناطق شيبدار سيل ايجاد ميگردد. دانه هاي باران بر اثر ضربه به خاك با عث به هم فشرده شدن و چسپندگي لايه سطح رويي خاك شده و از قدرت جذب خاك و نفوذ آب در عمق مي كاهد و به همين علت آب بارندگي در خاك نفوذ نكرده و جاري مي شودو در همين حال شدت ضربات باران باعث حركت دانه‎هاي خاك شده و اين دانه‎ها را همراه خود به حركت در مي‎آورد و معلق شدن اين ذرات خاك باعث زياد شدن حجم آب جاري شده مي‎گرد

6- ذوب سريع برف هاو يخ ها: برفها در كو هها در فصل بهار به تدريج ذوب شده و گاهي با بارندگي هاي شديد اين فصل توأم شده و طغيان رودخانه ها را سبب شده و سيل را به وجود مي آورد.

7- شكسته شدن سدهاي يخي: وقتي رودخانه ها مقدار زيادي يخ از مناطق كوهستاني مي آورد پس از كاهش سرعت جريان يخ ها به هم پيوسته،اولين شبكه يخي را تشكيل مي دهند و با پيوستن ديگر يخ ها به صورت ديوارهاي در شكاف دره ها گير كرده و سد يخي را به وجود مي آورد.

شكسته شدن اين ديواره بر اثر گر ما و يا فشار با عث سرريز شدن آب جمع شده در پشت آن به مناطق زير دست آن خواهد شد.

8- رانش زمين در حاشيه رود خانه ها، استخر ها و مخازني كه نسبت به زمينهاي اطراف در ارتفاع بالاتري قرار دارند باعث جاري شدن آب آنها به سمت منا طق زير دست شده و آنها را در بر ميگيرد.

9- تبديل مراتع به اراضي كشاورزي، شخم زدن اراضي كشاورزي در جهت شيب كه باعث عدم نفوذ آب به داخل خاك شده و سيل جاري مي شود.

10- بالا آمدن سطح آب در يا ها و در ياچه ها: در يك موج مدي توده عظيمي از آب دريا كه گاها 6تا 9 متر ارتفاع دارد. ناحيه گسترده اي از زمين سا حلي راكه ممكن است حد آن به 80تا 100 متر برسد را فرا مي گيرد اغلب اين امواج مد دريا در اثر زلزله هاي زير دريايي اتفاق مي افتدو  ولي گاهي به دنبال طو فان نيز حادث مي شوند.

خسارت هاي سيل

خسارت هاي سيل بر دو قسم هستند

الف – خسارت هاي مالي: تخريب جاده ها، پل ها، زمين هاي كشاورزي، مراتع و جنگل ها ،چا ه ها و قنات ها و تخريب بند هاي سيل گير، تخريب منازل مسكوني،ازياد بيماري و ناقلين مالاريا،آلودگي آب ها،از بين رفتن محصولات و حيوانات اهلي (سوء تغذيه)، آسيب به مكان هاي بهداشتي و ارتباطي (تيرهاي برق و تلفن) و تأسيسات آبرساني شهري وروستايي و همچنين تأسيسات آبياري كشاورزي از جمله خسارت هاي مالي ناشي از سيل مي باشد.

ب- خسارت هاي جاني: صد مات وارده به بعضي از تأسيسات مانند مناطق مسكوني و مخازن سوختي مثل بنزين،نفت و گاز و سيستم هاي برق رساني گاها آتش سوزي را در بر داردو بسياري از موارد مشابه ديگر كه موجب مرگ و مير فراوان و تعداد محدود تري مجروح مي گردد.علل عمده بيماري و مرگ ها اصولا در اثر غرق شدن،برق گرفتگي،عفونت هاي تنفسي،حيوان گزيدگي و زخم ها در بين ضعيف ترين افراد جامعه اتفاق مي افتد.

راه هاي پيشگيري از سيل

1- حفظ و گسترش پوشش گياهي:

بهترين و ارزانترين روش مي باشد در واقع با حفاظت بيو لو ژيكي و عدم كاشت درخت در كنار رودخانه ها و ايجاد پوشش گيا هي و جنگل ها براي كم كردن سرعت قطرات باران و فرصت كافي براي نفوذ و تغذيه سفره هاي زير زميني مي باشد.

2- ايجادو ساخت سد ها و آب بند ها :

براي كم كردن سرعت حركت آب هاي جاري و ذخيره و انباشت آب كه مي توان در توليد برق و آبياري از آن استفاده كرد

3- ايجاد شيارهاي به روي زمين هاي شيبدار:

      اين شيارها در خلاف جهت شيب براي تجمع آب وگا ها توأم با عمليات بيو لوژيكي مانند كاشت نهال و بوته احداث مي گردد،در اين زمينه بايدعمق گودال و شيارونهال مورد نظر بايد باميزان  بارندگي منطقه متناسب باشد.

4- رعايت اصول و ضوابط مهندسي رودخانه در احداث پل ها مطابق استاندارد.

5- اصلاح بستر رودخانه ها از طرق مختلف:

الف: عريض كردن بستر رودخانه ها

ب: عميق كردن رودخانه از طريق لايروبي انباشته هاي طبيعي و غير طبيعي

ت: تسطيح رودخانه ها

ث: اصلاح مسير براي كم كردن طول رودخانه 

6- پخش سيلاب ذر زمين هاي اطراف:

پخش آب در زمين هاي قابل نفوذ براي تغذيه سفره هاي آب زيرزميني به صورت طبيعي و همچنين زياد شدن و گسترش پوشش گياهي

7- ثبت آمار و خسارت هاي سيل و يكنواخت سازي آمار و اطلاعات در ايستگاههاي مختلف براي تحليل علل بروز وتشديد سيل و برآورد دوره بازگشت و احتمال وقوع دوباره آن وچگونگي مقابله و كاش خسارت در حين و قوع سيل.

علل وقوع سيل در ايران

در كشور ايران، تنوع آب و هوايي و شرايط خاص جغرافيايي؛ زمينه پيدايش و شكل گيري انواع بلاياي طبيعي را فراهم ساخته است. قرار گرفتن شهر ها و روستاهاي ايران در مناطق كوهپايه اي، از ميان رفتن پوشش گياهي، رعايت نكردن حريم امنيتي رودخانه هايي كه غالبا از ميان و يا كنار شهرها مي گذرند، ساخت و ساز هاي بي رويه در مسير رودخانه ها، زير كشت بردن اراضي كنار رودخانه ها و ساير عوامل مشابه، از دلايل اصلي وقوع جريان هاي سيلاب مي باشد.

به عنوان مثال : خانه سازي در حريم رودخانه ها، آن هم با مصالح نا مناسب علت اصلي خسارات سيل در بسياري از شهرهاي كشور بوده است.

گزارش عملکرد سیل در استان زنجان

نام تعداد واحد موقعیت
پرسشنامه سیل 80 مورد سطح استان
مطالعات پهنه بندی سیل خیزی 460
250
هزار هکتار ابهرورد ، زنجان رود

 

        

* لطفا برای بزرگنمایی  بر روی تصویر کلیک نمایید

• عرصه هاي در معرض تهديد سيل در كشور

جاده

قنات

اراضي زراعي (باغات ،اراضي آبي وديم در دشتها وحاشيه رود خانه ها)

آباديهاي واقع در معرض تهديد سيل

شهر هاي واقع در معرض سيل

كيلومتر

رشته

درصد

هكتار

درصد

تعداد

درصد

تعداد

50000

20000

8/3

1/000/000

12/7

8650

41/5

255

 

 

• ارزيابي وضعيت سيل خيزي كشور

سيل خيزي كم

49/14(میلیون هکتار)54درصد

91میلیون هکتار

55/5 درصد مساحت کشور

مساحت مناطق سيل خيز كشور

سيل خيزي متوسط

10/01(میلیون هکتار)11درصد

سيل خيزي زياد

30/03(میلیون هکتار)23درصد

سيل خيزي خيلي زياد

1/82(میلیون هکتار)2درصد

بررسي سيل هاي تاريخي كشور

در ايران گرچه در بسياري از نقاط بارندگي كم است اما در مناطقي ممكن است درصد بالايي از  بارندگي ساليانه در يك شبانه روز رخ دهد. همين عامل به همراه شيب هاي تند كوهستاني البرز و زاگرس – كه شهر هاي ما را در دامنه خود جاي داده اند- باعث شده است كه بروز سيل يكي از نگراني هاي عمده – تقريبا در تمام فصول سال – باشد.

سيل در ايران به دلايل ويژگي هاي زمين شناسي و تخريب هاي زيست محيطي بسيار آلوده بوده و گل و لاي زيادي به همراه دارد. به اين علت، اغلب سيل ها در ايران، خسارات زيادي وارد مي كنند.

طبق گزارشهاي طرح ملي آمادگي و كنترل سوانح طبيعي كشور ايران در 25 سال گذشته با 967 سيل روبرو بوده كه از ميان 117 سيل بسيار مهم و يا خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طي اين سالها به طور متوسط با 39 سيل در سال، 916 ميليارد و 200 ميليون تومان به كشور خسارت وارد شده است كه متوسط خسارت سالانه 36 ميليارد و 600 ميليون تومان بوده است.

بررسي هاي انجام شده توسط ستاد حوادث غير مترقبه نشان مي دهد كه 1890 مورد سيل در فاصله سال هاي 1331 تا سال 1370 گزارش شده است.

 

 

خلاصه نتايج مطالعات خسارات ناشي از سيل هاي مهم كشور در سال هاي 70-31 

دهه

تعداد شهر

تعداد حوادث سيل

خانه (باب)

دام (رأس)

پل (دهانه)

مزرعه (هكتار)

راه (كيلومتر)

كشته (نفر)

مجروح (نفر)

خسارت ميليون ريال

41-31

101

191

31938

33075

78

9065

885

6372

76

133637

50-41

131

251

35393

45157

648

14628

1157

694

253

147860

60-51

154

441

43932

73813

97

80573

853

867

161

272505

70-61

239

1007

65769

233003

5724

149217

15290

2639

1516

686674

جمع كل

281

1890

177032

384047

6547

253483

18185

10572

3005

1240676

 

نمودار- مقايسه تعداد حوادث سيل در سال هاي 70-31

نمودار- مقايسه تعداد نفرات كشته شده سيل در سال هاي 70-31

 

نمودار- مقايسه خسارات ناشي از سيل در سال هاي 70-31  به ميليون ريال

 

خلاصه گزارش حوادث سيل در سالهاي 1370-1331

رديف

     استانها

تعداد شهر

تعداد حوادث سيل

خانه (باب)

قنات(رشته)

دام (راس)

پل (دهانه)

مزرعه (هكتار)

را ه (كيلومتر)

كشته(نفر)

مجروح (نفر)

خسارت ميليون ريال

1

آذربايجان شرقي

10

79

3034

3

3468

29

820

3135

274

19

48286

2

آذربايجان غربي

13

76

11942

10

6386

605

7820

368

118

69

54861

3

اردبيل

4

26

1430

0

4292

4

320

45

128

26

5541

4

اصفهان

23

96

10856

576

38261

79

8606

2668

2401

393

87867

5

ايلام

7

33

1741

0

11289

106

3509

76

21

56

10887

6

بوشهر

11

87

9362

32

13423

114

114205

338

265

0

34264

7

تهران

11

113

4568

56

16749

41

7735

250

3017

771

30148

8

چهارمحال بختياري

3

17

8500

5

3380

1

1300

285

39

94

31063

9

خراسان

35

300

20148

764

17188

95

55265

826

580

162

166073

10

خوزستان

22

134

20459

21

25270

72

54302

506

281

51

150768

11

زنجان

3

29

1130

3

9845

5

345

1

50

3

4477

12

سمنان

6

66

6140

165

35808

57

3995

329

75

93

32973

13

سيستان و بلوچستان

9

66

11491

693

102935

0

65044

1320

372

38

163421

14

فارس

21

91

16779

342

42412

4887

19927

966

1384

42

118618

15

كردستان

6

37

593

0

100

2

40

30

22

0

2212

16

كرمان

13

117

12126

1218

29266

31

798605

4458

293

7

121711

17

كرمانشاه

8

21

9667

3

938

35

4685

525

83

58

42545

18

كهكيلويه وبويراحمد

3

50

6943

308

3540

157

1650

329

28

0

31477

19

گيلان

15

57

2766

0

960

14

690

110

10

0

10757

20

لرستان

8

82

2719

36

2303

63

1142

351

368

2

14991

21

مازندران

26

127

4006

0

6473

59

3601

37

130

7

18423

22

مركزي

5

35

5124

12

133310

3

200

59

86

49

17241

23

هرمزگان

3

33

1037

0

1310

7

60

10

38

0

3414

24

همدان

6

81

3366

24

4210

41

3953

345

62

60

21207

25

يزد

6

37

1005

113

1830

39

344

998

426

6

17449

26

جمع كل

281

1890

177032

4383

384047

6547

253483

18185

10572

2005

1240676

 
 

و همچنين در طي بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه در سال 1371، 304 مورد سيل مهم اتفاق افتاده كه خسارت مالي ناشي از آن ها متجاوز از 900 ميليارد ريال بوده است.

همچنين مي توان به سيل مورخ 9/5/1377 ما سوله اشاره كرد كه بر اثر آن 30 نفر كشته، 20 نفر مفقود، 50دستگاه وسيله نقليه و 6 دهانه پل وبسياري ساختمان و مناطق مسكوني ، تأسيسات برق رساني و آبرساني،ارتباطي و... خسارت ديدند.

و در سال 1373 كه در رودخانه كرخه بزرگترين سيلاب خود را داشت و حجم آن 2/1 ميليارد متر مكعب بر آورد شد.

سيل مرداد ماه 1380 در استان گلستان بيش از 41 ميليارد تو مان خسارت به بار آورد  

بر اساس اعلام نظر ستاد حوادث غير مترقبه استان گلستان: اين سيل بيش از 41 ميليارد تومان خسارت مالي در روستا هاي بخش چشمه ساران آذر شهر به دنبال داشته است و هچنين خسارات وارده بر پل ها و جاده ها بر اثر اين سيل بيش از 34 ميليارد تومان برآورده شده است.

بر اساس گزارشات اعلام شده:در حدود 292 واحد مسكوني بر اثر اين سيل آسيب ديده اند بيشتر آن تا 80 در صد تخريب شده اندكه 2 ميليارد و300 تومان خسارت در پي داشته است.

در زمينه خسارات وارده در بخش كشاورزي و دامپروري بايد گفت: كه به نقل ستاد حوادث غير مترقبه، 600 هكتار از اراضي شاليزاري منطقه، 100 هكتار از باغات در بخش كشاورزي و 425 راس دام تلف شدندكه جمعا 2 ميليارد و 500 تومان خسارت به اين بخش ها وارد كرده است. و در ساير بخش ها در حدود 2 ميلياردو 809 ميليون خسارت در بر داشته است.

سيل مرداد 1380 در سال هاي اخير نيز با شدت و ضعف تكرار شده و نظير آن سيل سوم مرداد امسال مي باشد كه باز هم منجر به خسارات زيادي شد.

درسالهاي اخير با تمهيداتي كه از سوي مسئولين امر به ويژه در بخش آبخيزداري صورت گرفته است اميد مي رود با ترويج نحوه صحيح بهربرداري از منابع طبيعي با توجه به استعداد وقابليت آنها، بررسي اطلاعات و آمار سيل هاي گذشته در حوضه هاي مختلف، بررسي توزيع فصلي سيل هاي مهم اتفاق افتاده،  تحليل آماري هريك از اين سيل هاو محاسبه دوره برگشت هر يك به خصوص سيل هاي بزرگ ودر نهايت تهيه يك مدل براي پيش بيني و هشدار سيل ميزان خسارات ناشي از سيل به حداقل مقدار خود برسد.

 

منابع:

• بررسي سيل هاي تاريخي كشور؛ مهندس مشايخي؛ جلد اول؛ نشريه شماره 38؛1380

• سيل چيست؟ و چگونه به وجود مي آيد؛ نشريه ترويجي 37؛ چاپ اول؛ تابستان 1373

• سایت آبخیزداری